මස්තිෂ්ක ආඝාතය (Cerebral Palsy) ගැන දැනගනිමු -2

මස්තිෂ්ක ආඝාතයට හේතු

මස්තිෂ්ක ආඝාතය සඳහා තනි නිශ්චිත හේතුවක් නොමැත. මස්තිෂ්ක ආඝාතය සදහා මූලික හේතූන් සංවර්ධනයේ ප්‍රසව අවධියේදී (prenatal)සිදුවන බව දන්නා අතර පර්යන්ත (perinatal) කාල පරිච්ඡේදය හා පශ්චාත් උපත් කාල පරිච්ඡේදය (postnatal)තුළ ඇතිවන සංජානනීය ගැටළු මෙම කාණ්ඩය යටතට ගැනේ.

මොළයේ බාහිකයට හානි වීම (periventricular leukomalacia, හෝ PVL).

මොළයේ බාහිකය (white matter) මොළය තුළ සහ ශරීරයේ සෙසු කොටස් වෙත සංවේදන සම්ප්‍රේෂණය කරයි. PVL වලින් සිදුවන හානිය ළදරුවෙකුගේ මොළයේ බාහිකයේ කුඩා සිදුරු සේ පෙනේ. මොළයේ පටක වල මෙම හිඩැස් සාමාන්‍ය සංවේදන සම්ප්‍රේෂණයට බාධා කරයි.

මොළයේ වර්ධනය අඩාල වීම

කලල අවධ්යේදී මොලයේ වර්ධනයට බාධා වූ විට මොලයේ අක්‍රමිකතා ඇතිවේ.. මෙම මුල් කාලය තුළ මොළයේ වර්ධනය පාලනය කරන ජානවල ඇතිවන විකෘති මගින් මොළයේ සාමාන්‍ය ලෙස සිදුවන වර්ධනය අඩාල කරයි.ගර්භාෂයේ සෞඛ්‍යයට අහිතකර තත්ත්වයන් ඇති කරන ආසාදන, උණ, කම්පනය හෝ වෙනත් තත්වයන් නූපන් දරුවෙකුගේ ස්නායු පද්ධතිය අවදානමට ලක් කරයි.

මොළයේ ඔක්සිජන් සැපයුම අඩාල වීම

හුස්ම හිරවීම හෝ ඔක්සිජන් සැපයුම අඩාල වීම හේතුවෙන් දරු ප්‍රසුතියක දී ඇතිවන ආතතිය නිසා මොලයට ඔක්සිජන් සැපයුම අඩුවේ . දීර්ඝ කාලයක් තිස්සේ ඔක්සිජන් සැපයුම අඩු වුව හොත්, ළදරුවෙකුට මොළයේ හානියක් සිදුවීම hypoxic–ischemic encephalopathy ලෙස හැදින්විය හැකි අතර එය මස්තිෂ්ක බාහිකයේ සහ මොළයේ අනෙකුත් ප්‍රදේශවල පටක විනාශ කරයි. දැඩි මාතෘ අඩු රුධිර පීඩනය, ගර්භාෂය කැඩී යාම, වැදෑමහ වෙන් කිරීම හෝ පෙකණි වැල සම්බන්ධ ගැටළු හෝ දරු ප්‍රසූතියේදී හිසට දැඩි කම්පනය වැනි දේ නිසාද මෙවැනි හානියක් සිදුවිය හැකිය.

මස්තිෂ්ක ආඝාතය හි අවදානම් සාධක

ගර්භණී සමයේදී සහ දරු ප්‍රසූතියේදී සිදුවිය හැකි සමහර වෛද්‍ය තත්වයන් මඟින් මස්තිෂ්ක ආඝාතය සමඟ දරුවෙකු ඉපදීමේ අවදානම වැඩිය.. මෙම අවදානම් වලට ඇතුළත් වන්නේ:

අඩු උපත් බර සහ නොමේරූ උපත.

නොමේරූ ළදරුවන් (ගර්භනීභාවයට සති 37 ට අඩු) සහ උපතේදී රාත්තල් 5 ට වඩා අඩු බරකින් යුත් ළදරුවන්ට පූර්ණ කාලීන, බරින් යුත් ළදරුවන්ට වඩා මස්තිෂ්ක ආඝාතය ඇතිවීමේ වැඩි අවදානමක් ඇත. ඉතා ඉක්මනින් ගර්භණී සමයේදී උපත ලබන කුඩා ළදරුවන් විශේෂයෙන් අවදානමට ලක් වේ.

ගර්භණී සමයේදී ආසාදන.

ටොක්සොප්ලාස්මෝසිස්, රුබෙල්ලා (ජර්මානු සරම්ප), සයිටෝමෙගෙලෝ වයිරස් සහ හර්පීස් වැනි ආසාදන මගින් ගර්භාෂය හා වැදෑමහ ආසාදනය විය හැක. ආසාදනය මගින් ප්‍රදාහයක් සිදුවන නිසා නූපන් දරුවෙකු තුළ වර්ධනය වන ස්නායු පද්ධතියට හානි සිදුවේ. ගර්භණී සමයේදී හෝ දරු ප්‍රසූතියේදී ඇති වන මාතෘ උණ මගින්ද මෙවැනි ප්‍රදාහ ප්‍රතිචාරයක් ඇතිවිය හැකිය.

විෂ සහිත ද්‍රව්‍යවලට නිරාවරණය වීම.

ගර්භණී සමයේදී මෙතිල් රසදිය වැනි විෂ සහිත ද්‍රව්‍යවලට නිරාවරණය වී ඇති මව්වරුන්ට මස්තිෂ්ක ආඝාතය සහිත දරුවෙකු ලැබීමේ අවදානම වැඩිය.

තයිරොයිඩ් හෝමෝන අසාමාන්‍යතා, බුද්ධිමය ආබාධ, මුත්‍රාවල අතිරික්ත ප්‍රෝටීන් හෝ රෝගාබාධ ඇති මව්වරුන්ට මස්තිෂ්ක ආඝාතය සමඟ දරුවෙකු ලැබීමට ඇති හැකියාව වැඩිය.

වලිප්පුව වැනි ස්නායු පද්ධතිය ආශ්‍රිත රෝගාබාධ ඇති ළදරුවකුට පසුකාලීනව මස්තිෂ්ක ආඝාතය සමඟ රෝග විනිශ්චය කිරීමේ වැඩි අවදානමක් ඇත.

මස්තිෂ්ක ආඝාතය වළක්වාගැනීමට

ගැබ් ගැනීමට පෙර

• ගර්භණී වීමට පෙර හැකි තරම් නිරෝගීව සිටින්න. ගර්භණී වීමට පෙර මවගේ ආසාදනවලට ප්‍රතිකාර කිරීමට සහ සෞඛ්‍ය තත්වයන් පාලනය කිරීමට වග බලා ගන්න.

• වර්ධනය වන ළදරුවෙකුට හානියක් විය හැකි ඇතැම් රෝග සඳහා (පැපොල සහ රුබෙල්ලා වැනි) එන්නත් ලබා ගන්න. ගැබ් ගැනීමට පෙර මෙම එන්නත් බොහොමයක් ලබාගෙන තිබීම වැදගත්ය.

• ගැබ් ගැනීම සඳහා උපකාරක ප්‍රජනන තාක්‍ෂණය (ART) වඳභාවයට ප්‍රතිකාර කිරීම භාවිතා කරන්නේ නම්, වරකට එක් කලලයක් පමණක් මාරු කිරීම වැනි බහු ගැබ්ගැනීම් (නිවුන්, ත්‍රිත්ව හෝ ඊට වැඩි) අවස්ථාව අඩු කිරීමේ ක්‍රම සලකා බලන්න.

ගර්භණී සමයේදී

• නිරෝගී ගැබ් ගැනීමක් සිදුවන ආකාරය පිළිබඳ ඉගෙන ගන්න.

• ඔබේ සෞඛ්‍යය සහ ඔබේ දරුවාගේ සෞඛ්‍යය වර්ධනය පිලිබද සැලකිලිමත් වන්න.

• ඔබේ වර්ධනය වන දරුවාට හානියක් විය හැකි ආසාදන අවදානම අවම කර ගැනීම සඳහා සබන් හා වතුරෙන් ඔබේ අත් නිතරම සෝදන්න.

• ඔබ අසනීප වුවහොත්, උණ වැළඳී ඇත්නම් හෝ ගර්භණී සමයේදී වෙනත් ආසාදන ලක්ෂණ ඇත්නම් ඔබේ සෞඛ්‍ය සේවා සපයන්නා අමතන්න.

• නොමේරූ දරු ප්‍රසූතියකට ඔබ අවදානමක් ඇත්නම් ගැටළු වළක්වා ගත හැකි ක්‍රම පිළිබඳව ඔබේ වෛද්‍යවරයා සමඟ කතා කරන්න.

දරුවා ඉපදුණු පසු

• උපතින් පසු ඔබේ දරුවා නිරෝගීව හා ආරක්ෂිතව තබා ගැනීමට උදව් කරන්නේ කෙසේදැයි ඉගෙන ගන්න.

• හීමොෆිලස් ඉන්ෆ්ලුවෙන්සා වර්ගයේ බී (Hib එන්නත) සහ ස්ට්‍රෙප්ටොකොකස් නියුමෝනියාව (නියුමොකොකල් එන්නත) ඇතුළු මෙනින්ජයිටිස් සහ එන්සෙෆලයිටිස් ඇතිවිය හැකි ආසාදනවලට එරෙහිව ඔබේ දරුවාට එන්නත ලබා දී ඇති බවට වග බලා ගන්න.

එම්. ජී. හෂානි මදුරංගි

References

• https://www.cdc.gov ›ncbddd› cp

• https://www.ninds.nih.gov/disorders/patient-caregiver-education/hope-through-research/cerebral-palsy-hope-through-research#3104_7