අස්ථි බිඳීම් සහ ප්‍රථමාධාර

අස්ථි බිඳීමක් යනු කුමක්ද?

අස්ථි බිඳීමක් යනු අස්ථි මත සැලකිය යුතු පීඩනයක් ඇති වූ විට ඇතිවන වෛද්‍ය තත්ත්වයකි. ක්‍රීඩා තුවාල, රථවාහන අනතුරු හෝ අස්ථි අධික ආතතියට ලක් වීම මේ සඳහා හේතු විය හැකිය. අස්ථි දුර්වල කරන සමහර වෛද්‍යමය තත්ත්වයන් නිසාද අස්ථි බිඳීම් සිදුවිය හැකිය. එනම්, ඔස්ටියෝපොරෝසිස් සහ සමහර පිළිකා තත්ත්ව වේ. මෙසේ රෝග නිසා ඇති වන අස්ථි බිඳීම් ව්යාධිජනක අස්ථි බිඳීම් (Pathologic fractures) ලෙස හැඳින්වේ.

කැඩුණු අස්ථි සාමාන්‍යයෙන් ජීවිතයට තර්ජනයක් නොවේ, නමුත් ඒවාට ක්ෂණික වෛද්‍ය ප්‍රතිකාර අවශ්‍ය වේ.

අස්ථි බිඳුණු විට සිදුකරන ප්‍රථමාධාරවල අරමුණ වන්නේ, තවදුරටත් සිදුවිය හැකි හානි සීමා කිරීමයි. තවද, වේදනාව අවම කර ගැනීමට සහ සුවවීමේ ප්‍රවණතාවය වැඩි දියුණු කිරීමට ද එය උපකාරී වේ.

අස්ථි බිඳීම් සඳහා ප්‍රථමාධාර

• රුධිරය වහනය තතර කිරීම.

සම ඉරී ඇති විවෘත අස්ථි බිඳීමකදී, තුවාලය ජීවාණුහරිත ඇඳුමකින් හෝ පිරිසිඳු ලොම් රහිත රෙදි වලින් ආවරණය කරන්න. ඕනෑම ලේ ගැලීමක් පාලනය කිරීම සඳහා තුවාලය වටා පීඩනය යොදන්න (නෙරා පැමිණි අස්ථි කොටස් මත පීඩ්නයක් ඇති නොවන පරිදි). ඉන්පසු වෙළුම් පටියකින් වෙලීම මඟින් එය සුරක්ෂිත කරන්න. තුවාලකරුට චලනය නොකිරීමට ඔබ සහාය දෙන අතරතුර තුවාලකරුට නිශ්චලව සිටීමට උපදෙස් දෙන්න.

• තුවාල වූ ප්‍රදේශය නිශ්චල කිරීම.

අස්ථි බිඳුණු ස්ථානයක්, පතුරු යෙදීම, පටි යෙදීම හෝ වාත්තු මඟින් රඳවා තබා ගැනීම. මෙය සිදු කරනුයේ තුවාල වූ ප්‍රදේශයක් චලනය වීම වැළැක්වීම සහ තවදුරටත් තුවාල වීම වළක්වා ගැනීම සඳහා ය. ඕනෑම චලනයකින් බරපතල සංකූලතා ඇති විය හැකිය. විශේෂයෙන් බෙල්ල සහ කොන්දේ සිදුවන අස්ථි බිඳීම් ඊට නිදසුන් වේ.

• අයිස් චිකිත්සාව.

අස්ථි බිඳීම සිදු වූ ප්‍රදේශයේ සිදුවූ ඉදිමීම සහ වේදනාව අවම කිරීම සඳහා පිරිසිදු රෙදි කඩකින් ඔතා ඇති අයිස් ඇසුරුම් හෝ අයිස් කැට භාවිත කිරීමෙන් බලපෑමට ලක් වූ ප්‍රදේශය සිසිල් කරන්න.

• රෝගියාගේ කම්පන තත්ත්වයට ප්‍රතිකාර කරන්න.

පුද්ගලයාට ක්ලාන්ත බවක් දැනේ නම් හෝ කෙටි හෝ වේගවත් හුස්මකින් හුස්ම ගන්නේ නම්, පුද්ගලයාගේ කඳට වඩා මදක් පහළට සිටින සේ හිස තබාගෙන, හැකි නම් කකුල් ඔසවා, විවේක ගැනීමට රෝගියාව ධෛර්යමත් කරන්න. ඔවුන් උණුසුම්ව තබා ගැනීම සඳහා බ්ලැන්කට්ටුවකින් හෝ ඇඳුම් වලින් ආවරණය කරන්න.

• වෘත්තීය උපකාරයක් ලබා ගැනීම සඳහා.

අස්ථි බිඳීම විශාල කම්පනයක හෝ තුවාලයක ප්‍රතිඵලයක් නම් ගිලන් රථය අමතා රෝගියා හදිසි ප්‍රතිකාර අංශයට ගෙන ගොස් පරීක්ෂණ සහ ප්‍රතිකාර සඳහා යොමු කරන්න.

♦️ පුද්ගලයා ප්‍රතිචාර නොදක්වයි නම්, හුස්ම නොගන්නේ නම් සහ, චලන දක්වන්නේ නැති නම්, (හුස්ම ගැනීම හෝ හෘද ස්පන්දනය නොමැති නම් හෘද පුනර්ජීවනය (CPR) ආරම්භ කරන්න)

♦️ අධික රුධිර වහනයක් ඇති නම්,

♦️ මෘදු පීඩනය හෝ චලනය පවා වේදනාව ඇති කරයි නම්,

♦️ අවයව හෝ සන්ධිය විකෘති වී ඇති බව පෙනේ නම්,

♦️ අස්ථිය සමට සිදුරු කර ඇති නම්,

♦️ තුවාල වූ අතෙහි හෝ පාදයේ ඇඟිල්ලක් වැනි අන්තයන් (කෙළවර) නොපැහැදිලි හෝ නිල් පැහැයක් ගනී නම්,

♦️ බෙල්ල, හිස හෝ පිටුපසට අස්ථියක් කැඩී ඇති බවට ඔබ සැක කරනවා නම්,

වහාම හදිසි උපකාර සඳහා අමතන්න.

එදිනෙදා ජීවිතයේදී ප්‍රථමාධාර වැදගත් වන අවස්ථා

අතෙහි අස්ථි බිඳීම

අතෙහි අස්ථි බිඳීමක් සිදුවන්නේ අනතුරක්, වැටීමක් හෝ ඝට්ටන සහිත ක්‍රීඩාවක (Contact sport) ප්‍රතිඵලයක් ලෙස මෙටාකාපල් අස්ථි සහ / හෝ ඇඟිලි පුරුක් අස්ථි (Phalanges) කැඩී යාමෙනි.

මුහුණේ හෝ හනු වල අස්ථි බිඳීම

හිස ආශ්‍රිත අනතුරු හෝ බරපතල අක්ෂි ආබාධයක් නිසා මුහුණ සම්බන්ධ අනතුරු ඇති විය හැකිය.

සිහිසුන්ව සිටියත් සාමාන්‍යයෙන් හුස්ම ගන්නේ නම්, රෝගියා ඇලයට ආධාරක ඉරියව්වකින් තබන්න.

සිහිය සහිත නම්, රෝගියාට සැප පහසු පරිදි රැඳී සිටීමට ඉඩ දෙන්න.

අතෙහි, මැණික් කටුව හෝ අක්ෂකාස්ථියහි අස්ථි බිඳීම හෝ උරහිස් සන්ධිය විස්ථාපනය වීම.

අතෙහි බරට සහාය වීමට කොට්ටයක් හෝ නවන ලද රෙද්දක් භාවිතා කර රෝගියාට වඩාත් සුව පහසු ඉරියව්වක තබන්න. අත එල්ලා තැබීමෙන් පුද්ගලයාට වඩාත් සුවපහසු විය හැකිය.

පර්ශු අස්ථි බිදීම්

රෝගියාට උපරිම පහසුවක් ලබාදීමට සහය වීම.

කලවා අස්ථි බිඳීම්

කලවා අස්ථිය ඉතා විශාල අස්ථියක් වන අතර අස්ථි බිඳීම නිසා සැලකිය යුතු ලෙස රුධිර වහනය වීමක් සිදු විය හැක. කලවා අස්ථි බිඳීමක් සිදුවී ඇති බවට සැක කෙරෙන සියලුම පුද්ගලයින්ට හදිසි ප්‍රතිකාර සේවය අමතා ගිලන් රථයක් වහාම කැදවන්න.

ආධාරක (Cast) මඟින් සිදුකරන ප්‍රතිකාර

හානියට පත් අස්ථි සවි කිරීමෙන් අස්ථි බිඳීම් වලට ප්‍රතිකාර කිරීම සඳහා ආධාරක භාවිත කිරීමක් සිදු කළ හැකිය. වඩා හොඳ සුවයක් සඳහා ආධාරක අවශ්‍ය වන අතර මෙමඟින් අස්ථි චලනය නිසා ඇතිවන වේදනාව අවම කරයි. එමනිසා, සංකූලතා ඇතිවීමේ අවදානම අවම කිරීම සහ ආසාදන වළක්වා ගැනීමට ආධාරක භාවිතය කෙරෙහි විශේෂ අවධානයක් යොමු කළ යුතුය.

ආධාරක (Cast) මඟින් සිදුකරන ප්‍රතිකාර භාවිතයට උපදෙස් කිහිපයක් පහත දැක්වේ:

• අස්ථි බිඳීමේ ප්‍රදේශය ඉදිමීමට ලක්වීම සාමාන්‍ය දෙයක් වන අතර එමඟින් මුලින් අපහසුතාවයක් දැනේ. ඉදිමීම අවම කිරීම සඳහා, පැය 24 - 48 අතර කාලයක් කොට්ට මත ආධාරකය තබා හෘදයේ මට්ටමට ඉහළින් ඔසවා තැබීම සුදුසුය.

• ඉදිමුණු ප්‍රදේශයට අයිස් පැකට්ටුවක් හෝ අයිස් කැට ඇතුළු පිරිසිදු රෙදි ආලේප කිරීමෙන් සීතල සම්පීඩන භාවිතා කරන්න. සෑම පැය දෙකකට වරක් මිනිත්තු 20 ක් සඳහා සම්පීඩන භාවිතා කිරීම සුදුසුය. නමුත් සමට කෙලින්ම අයිස් ආලේප කිරීමෙන් වළකින්න.

• ස්නානය කරන විට ආධාරකය වියළිව තබා ගන්න, ජලය එයට ඇතුල් නොවන බවට වග බලා ගන්න. ඔබ ස්නානය කිරීමට පෙර, ඔබේ වාත්තු ප්ලාස්ටික් ස්ථර දෙකකින් ඔතා, ඉන්පසු ප්ලාස්ටික් බෑගයක් එයට උඩින් තබන්න. ඇලවුම් පටි භාවිතයෙන් ප්ලාස්ටික් බෑගය තදින් මුද්‍රා තබන්

• ආධාරකයක තෙත් වුවහොත් එය වහාම වියළා ගත යුතුය. ඔබට සිසිල් පසුබිමක් මත කොණ්ඩා වියලනයක් භාවිතා කළ හැකිය (ඔබේ සම පිළිස්සීමට ඉඩ ඇති බැවින් කිසි විටෙකත් උණුසුම් සැකසුම් භාවිත නොකරන්න).

• ආසාදනය නොවන පරිදි ආධාරකය පිරිසිදුව තබාගැනීමට දූවිලි හෝ වැලි වලින් තොර කර තබන්න.

• කැසීම දැනෙන විට කිසි විටෙකත් වස්තූන් (පෑන්) ආධාරකය තුළට ඇතුළු නොකරන්න. මෙය සමට හානි කළ හැකි අතර ආසාදන ඇති කරයි.

සජානි ගම්ලත්

References

https://www.moh.gov.sa/en/HealthAwareness/EducationalContent/Firstaid/Pages/007.aspx

https://www.healthline.com/health/first-aid/broken-bones