අසාමාන්‍ය ඇවිදීම් රටා පිළිබඳ ඔබ දැනුවත්ද ?

අසාමාන්‍ය ඇවිදීම් රටාව

ගමන් විලාසය යනු ඇවිදීමේ රටාව සඳහා තවත් වචනයකි. සාමාන්‍ය ලෙස වර්ගීකරණයට ලක් කරන ඇවිදීමකින් යම් පුද්ගලයෙකුගේ ඇවිදීම වෙනස් වූ විට එය අසාමාන්‍ය ඇවිදීමේ රටාවක් ලෙස හඳුන්වනු ලබයි. අසාමාන්‍ය ගමන් විලාසයක් ඇති පුද්ගලයෙකුගේ ඇවිදීමේ රටාවේ සුවිශේෂී වෙනසක් සිදුවේ.

සාමාන්‍ය ඇවිදීමේ රටාව

සාමාන්‍ය ගමන් විලාසය යනු ‘සාමාන්‍ය’ ඇවිදීමේ රටාවයි. එක් පාදයක විලුඹ පොළවේ ස්පර්ශ වීමේ සිට එම පාදයේම විලුඹ නැවත පොළවේ ස්පර්ශ වීම දක්වා හෝ one stride length දක්වා , ඇවිදීමේ චක්‍රයක් ලෙස හැඳින්වේ.

ඇවිදීමේ චක්‍රය stance අවධියෙන් සහ swing අවධියෙන් සමන්විත වේ.

Stance අවධිය

Stance අවධියේ අදියර පහක් ඇත. ඒවා නම්,

- Initial contact

- Loading response

- Mid stance

- Terminal stance

- Pre swing

swing අවධිය

මෙම අදියර සිදුවන්නේ විලුඹ පොළවෙන් ඉහළට එසවීමෙන් පසුවය. සාර්ථක swing අවධියක් සිදුවීම සඳහා අදියර තුනක් තිබිය යුතුය.

- Initial swing

- Mid swing

- Terminal swing

අසාමාන්‍ය ඇවිදිම් රටා සඳහා හේතු

පුද්ගලයෙකුට අසාමාන්‍ය ඇවිදීමේ රටාවක් ඇතිවීමට පොදු හේතු කිහිපයක් තිබේ.

ඒවා අතර,

• අස්ථි බිඳීම්

• ස්නායු රෝග

• වේදනාව

• මාංශ පේශි දුර්වල වීම

• දැඩිබව

• සන්ධි ආශ්‍රිත ගැටළු

• වයස හා සම්බන්ධ වෙනස්කම්

• පාදයේ දිගෙහි විෂමතාව

අසාමාන්‍ය ඇවිදීමේ රටා

පුද්ගලයෙකුගේ ඇවිදීමේ ලක්ෂණ හෝ ආකාර මත පදනම්ව වර්ග කළ හැකි විවිධ අසාමාන්‍ය ඇවිදීම් රටා තිබේ.

Neuropathic (steppage) ගමන් විලාසය

Foot drop නම් තත්ත්වය ඇති රෝගීන් තුළ දැකිය හැකිය (පාදය dorsiflexion කිරීමට ඇති නොහැකියාව), මෙම ගමන් විලාසයට හේතුව වන්නේ ඇවිදීමේදී පාදය පොළව දිගේ ඇදීයාම වැලැක්වීම සඳහා පාදය පමණට වඩා ඉහලට ඔසවා ඉදිරියට පියවර තබයි.

ඒකපාර්ශ්වික නම්, මෙය ඇති වීමට හේතු වන්නේ peroneal nerve palsy සහ L5 radiculopathy වේ. ද්වීපාර්ශ්වික නම්, මෙම තත්ත්වය ඇති වීමට හේතු වන්නේ amyotrophic lateral sclerosis, charcot-marie-දන්ත රෝගය සහ පාලනයකින් තොර දියවැඩියාව හා සම්බන්ධ වෙනත් පර්යන්ත ස්නායු රෝග වේ.

Myopathic ගමන් විලාසය

ඇවිදීමේදී ශ්‍රෝණි මට්ටම පවත්වා ගැනීම සඳහා උකුලේ මාංශ පේශි වැදගත් වේ. ඔබට සිරුරේ එක් පැත්තක දුර්වලතාවයක් තිබේ නම්, එය ඇවිදින විට ශ්‍රෝණියෙහි ප්‍රතිවිරුද්ධ පැත්ත පහත වැටීමට හේතු වේ.(Trendelenburg’s sign).

ද්වීපාර්ශ්වික දුර්වලතාවයකදී, waddling නම් තත්ත්වය ඇතිවෙමින් ඇවිදීමේදී දෙපසින්ම ශ්‍රෝණිය පහත වැටීම සිදුවේ. මෙම ඇවිදීම muscular dystrophy වැනි මයෝපති රෝග ඇති රෝගීන් තුළ දක්නට ලැබේ.

Hemiplegic ගමන් විලාසය

ඒකපාර්ශ්වික දුර්වලතාවයක් සහිත රෝගියෙකුගේ සිරුරේ බලපෑමට ලක්ව ඇති පැත්තෙහි වූ අත නැමී, සිරුර දෙසට වන්නට පිහිටමින්, එය ඇතුලට කැරකැවීමට /internal rotation ලක්වී පවතී.  සිරුරේ එම පැත්තෙහිම පිහිටි පාදයෙහි පතුල හා ඇඟිලි පොලව දෙසට නැවී/ plantar flexion වී පාදය දිග හැරී පවතී.

පාදයේ දුරස්ථ මාංශපේශිවල දුර්වලතාවය (foot drop) හා පහළ ගාත්‍රයේ ඇති extensor hypertonia නම් තත්ත්වය නිසා, ඇවිදින විට රෝගියා ඔහුගේ හෝ ඇයගේ අත එක පැත්තකට තබාගෙන ඔහුගේ හෝ ඇයගේ බලපෑමට ලක් වූ පාදය අර්ධ වෘත්තාකාරව ඇදගෙන යාම සිදුවේ. මෙම තත්වය ආඝාතයෙන් පෙලෙන රෝගීන් තුළ බහුලව දක්නට ලැබේ.

Diplegic ගමන් විලාසය

සිරුරේ ඉහළ කොටසට වඩා පහළ කොටස්වල තද ගතිය/ spasticity නම් තත්ත්වය රෝගීන්ගේ සිරුරේ දෙපසම සම්බන්ධයෙන් ඇතිවේ. රෝගියා අසාමාන්‍ය ලෙස පටු පාදමක් ඇතිව පාද දෙකම පොළව දිගේ අදිමින් ගමන් කිරීම හා ඇඟිලි සීරීමට ලක් වීම සිදුවේ.

මෙම ගමන් විලාසය cerebral palsy වැනි ද්විපාර්ශ්වික periventricular lesions වල දක්නට ලැබේ. Scissors ගමන් විලාසය ලෙස හඳුන්වන hip adductors වල ඉතා තද ගතිය නිසා පාද මධ්‍ය රේඛාව හරහා දෙපසට ගමන් කිරීමද මෙහිදී ඇතිවිය හැකි ලක්ෂණයකි.

Ataxic ගමන් විලාසය

අනුමස්තිෂ්ක රෝගවල බහුලව දක්නට ලැබෙන මෙම ඇවිදීමේ විලාසය විස්තර කර ඇත්තේ පුළුල් පාදමක් සහිත ගමන් විලාසයකින් යුතු ක්‍රමානුකූල නොවන චලනයන් ලෙසය. සිටගෙන සිටින විට රෝගියාගේ සිරුර ඉදිරියට හා පිටුපසට සහ දෙපසට චලනය විය හැකිය. මෙම තත්ත්වය titubation නම් වේ. රෝගීන්ට විලුඹේ සිට පාදයේ ඇඟිලි දක්වා හෝ සරල රේඛාවක් ඔස්සේ ගමන් කිරීමට නොහැකි වනු ඇත.

Parkinsonism ගමන් විලාසය

මෙම ඇවිදීමේ විලාසයේදී රෝගියාට දෘඩතාව සහ චලනයන් මන්දගාමී වීම /bradykinesia යන තත්ත්ව ඇති වේ. ඔහුගේ හෝ ඇයගේ හිස සහ බෙල්ල ඉදිරියට නැමීමත්, දණහිසෙන් නැමීමත් සිදු වනු ඇත. සාමාන්‍යයෙන් දිග හැරී පවතින සම්පුර්ණ ඉහල ශරීර කොටසත් සමගම ඇගිලිද නැමීම සිදු වේ.

රෝගියා මන්දගාමී කුඩා පියවර සමඟ ගමන් කරයි. පියවර ආරම්භ කිරීමට රෝගියාට අපහසු විය හැකිය. වේගවත් පියවර ගැනීමට රෝගියා නොදැනුවත්ව නැඹුරු විය හැකිය. මෙම ඇවිදීම පාකින්සන් (Parkinson) රෝගය හෝ පාකින්සන්(Parkinson) රෝගයට හේතු වන වෙනත් ඕනෑම තත්වයක් තුළ දක්නට ලැබේ.

Choreiform (hyperkinetic) ගමන් විලාසය

මෙම ඇවිදීම Sydenham's chorea, Huntington's රෝගය සහ වෙනත් ආකාරයේ Chorea, athetosis හෝ dystonia ඇතුළු basal ganglia ආබාධ සමඟ දක්නට ලැබේ. රෝගියාගේ සියළුම ශරීර කොටස්වල අක්‍රමවත්, ව්‍යාකූල, පාලනයකින් තොර චලනයන් පෙන්වනු ඇත. ඇවිදීමෙන් ඔවුන්ගේ baseline movement disorder තත්ත්වය උග්‍ර විය හැකිය.

Sensory Ataxic ගමන් විලාසය

අපගේ පාද බිම ස්පර්ශ වන විට, ඒවායේ පිහිටීම පැවසීමට අපට ස්වප්‍රතිග්‍රාහක මඟින් තොරතුරු ලැබේ. Sensory ataxic ඇවිදීම සිදුවන්නේ මෙම ස්වප්‍රතිග්‍රාහක තොරතුරු නැති වූ විට ය.

පාද බිම තබන විට සහ ඒවායේ පිහිටීම දැන ගැනීමේ උත්සාහයක් වශයෙන්, රෝගියා පාදය මගින් පොළව මතට තදින් පහර දෙනු ඇත. මෙම ගමන් විලාසයෙහි උග්‍ර තත්ත්වයෙහිදී රෝගීන්ට ඔවුන්ගේ පාද නොපෙනීම (අදුරේ දී) සිදු වේ. මෙම ඇවිදීම සමහර විටක stomping gait ලෙසද හැඳින්වේ. මන්ද රෝගීන් කකුල් ඉතා ඉහළට ඔසවා බිමට තදින් පහර දීමට ඉඩ ඇති බැවිනි. මෙම ඇවිදීම dorsal column වල ආබාධ (B12 ඌනතාවය හෝ tabes dorsalis) හෝ පර්යන්ත ස්නායු වලට බලපාන රෝග(පාලනයකින් තොර දියවැඩියාව) යන රෝග වලදී දක්නට ලැබේ. එහි දරුණු ස්වරූපයේදී, මෙම ඇවිදීමේ විලාසය cerebral ataxic ගමන් විලාසයට සමාන ataxia තත්ත්වයට හේතු විය හැක.

සෙහානි රවින්දි

References

https://www.physio.co.uk/what-we-treat/neurological/symptoms/walking-problems/abnormal-gait.php

https://stanfordmedicine25.stanford.edu/the25/gait.html