Temporomandibular disorder (TMD) ලෙසද හැඳින්වෙන අතර එය ඔරොෆැසියල්(orofacial) කලාපයේ ඇති මාංශ පේශි, temporomandibular සන්ධිය (TMJ) සහ ඒ ආශ්‍රිත ව්‍යුහයන් සම්බන්ධ ඇතිවන පොදු මාංශ පේශි ආබාධයකි.
මෙහි සාමාන්‍ය රෝග ලක්ෂණ අතරට TMJ හි වේදනාව, හනු ආශ්‍රිත මාංශ පේශිවල චලන සීමා වීම, TMJ හි ශබ්දය සහ මුහුණේ විකෘතිතා ඇතුළත් වේ.
රෝග විද්‍යා වාර්තා අනුව ජනගහනයෙන් 25% දක්වා පිරිසකට TMD ඇතිවිය හැකි අතර ඔවුන් TMD රෝග ලක්ෂණ අත්විඳින බවයි. TMD හි රෝග ලක්ෂණ කාන්තාවන් සහ පුරුෂයින් අතර අසමාන ලෙස ඇති වන අතර කාන්තාවන් තුළ වඩා වැඩි රෝග ලක්ෂණ ප්‍රමාණයක් වාර්තා වේ.
TMD ඇති වීමේ කාන්තාවන් සහ පුරුෂයින් අතර අනුපාතය 2: 1-8: 1 අතර වේ. රෝග ලක්ෂණ ඉදිරිපත් කරන බොහෝ රෝගීන් වයස අවුරුදු 20 ත් 50 ත් අතර වයසේ පසුවන්නන් වේ.
Temporomandibular සන්ධි ආබාධ වර්ග
සන්ධි අතර ව්‍යුහාත්මක නොගැලපීම:
TMJ හි සුමට ලිස්සා යාමේ මතුපිට වෙනස්වීම් හේතුවෙන් මෙය සිදු වේ.මෙම වෙනස් වීම් නිසා සන්ධියේ ඇතිවන ඝර්ෂණය සහ ඇලෙන සුළු වීම මගින් සන්ධියේ ක්‍රියාකාරිත්වය වළක්වයි. ව්‍යුහාත්මක නොගැලපීම වර්ග හතරකි:
i. හෞතිකව හෝ වයසට යාම නිසා සන්ධියේ ඇතිවන සුළු පරිහානියේ වෙනස්කම් නිසා සන්ධි ක්‍රියා විරහිත විම.
ii. හනු එකිනෙක අතර ඇලීම සිදුවිය හැක. එය තන්තුමය සම්බන්ධක පටක වර්ධනය වීමෙන් හෝ ව්‍යුහයන් අතර ලිහිසි තෙල් නැති වීම නිසා ඇතිවේ.
iii. මෙහිදී මුඛය විවෘත කිරීමේ අවසාන අවස්ථාවේදී හනුව ශීඝ්‍ර ලෙස ඉදිරියට යාම දැකිය හැකි තත්වයකි.
iv. හනු විස්ථාපනය වීමෙන් රෝගියාට මුඛය වැසීමට අපහසු වන අතර වේදනාව ඒ හා බැඳී පවතී.
TMJ හි ප්‍රදාහ ඇතිකරන ආබාධ:
මෙය TMJ හි ක්‍රියාකාරී චලනය කෙරෙහි බාධා කෙරෙන ගැඹුරු අඛණ්ඩ වේදනාවක් ඇති කරයි. එම අඛණ්ඩ වේදනාව ද්විතියික බලපෑම් ඇති කළ හැකිය. ප්‍රදාහිත සන්ධි ද ව්‍යුහයන් අනුව වර්ගීකරණයට ලක් වේ:
i. Synovitis/capsulitis (සයිනෝවිටිස්/කැප්සියුලයිටිස්) -කම්පන නිසා සයිනෝවියල් පටක වල (සයිනෝවිටිස්) සහ කැප්සියුලර් බන්ධනයෙහි (කැප්සියුලයිටිස්) දැවිල්ලක් ඇතිවේ. එය නොනැසී පවතින වේදනාවකි..
ii. Retrodiscitis- එය කම්පනය හේතුවෙන් හෝ හනු විස්ථානගත වීම හේතුවෙන් සිදු වේ. රෝගියා වේදනාව ගැන පැමිණිලි කරන අතර හනු එකිනෙක තද කිරීමෙන් එය වැඩි වේ.
iii. Arthralgia - හකු චලනය හා ක්‍රියාකාරිත්වය මගින් බලපෑමට ලක්වන සන්ධියේ ඇති වන වේදනාවකි
iv. ආතරයිටිස්- බලපෑමට ලක් වූ සන්ධිය ඉදිමීම හෝ ආසාදනය වීමේ සායනික ලක්ෂණ පෙන්නුම් කරන අතර සන්ධියේ වේදනාව, ඉදිමීම, එරිතිමා සහ/හෝ උෂ්ණත්වය ඉහළ යාම සිදු වේ.
Temporomandibular සන්ධි සින්ඩ්‍රෝමයේ රෝග ලක්ෂණ
️ වේදනාව:
සන්ධිය සහ සැපීමේ මාංශ පේශි වල වේදනාව ඇති වීම සාමාන්‍ය රෝග ලක්‍ෂණයකි. Temporomandibular සන්ධියේ, කණ සහ ශංඛක අස්ථිය මත නිරන්තර හෝ වරින් වර වේදනාවක් ඇති විය හැකිය. කම්පනය සහ මාංශ පේශි තෙහෙට්ටුව හේතුවෙන් වේදනාව පේශිජන්‍ය විය හැකිය.
️ සන්ධියේ ඇතිවන ශබ්ද
️හනුවල චලනය සීමා වීම
️විස්ථානගත වීම
හනු එකිනෙක විස්ථාපනය වීම වන අතර එනිසා රෝගියාට මුඛය වසා ගැනීමට නොහැකි වේ.
️ දන්ත රෝග ලක්ෂණ:
දත් සංචලනය, pulpitis, දත් ඇඳීම TMD රෝගීන් තුළ දක්නට ලැබෙන සාමාන්‍ය දන්ත රෝග ලක්ෂණ වේ.
ඔටොලොජිකල්(otologic) රෝග ලක්ෂණ:
TMJහි පසුපසින් ශ්‍රවණ කලාපයේ ඇති වන වේදනාව වඩාත් කැපී පෙනේ. කන් කැසීම සහ කරකැවිල්ල කන් වල වේදනාව සමඟ ඇතිවන වෙනත් රෝග ලක්ෂණ වේ.
නැවත නැවත ඇතිවන හිසරදය:
ශ්‍රවණ කලාපයේ මාංශ පේශි වල ඇතිවන වේදනාව සහ මුදු මොළොක් බව හිසරදය ලෙස රෝගීන් වටහා ගනී. ඊට අමතරව, එය ඉරුවාරදය වැනි හිසේ වේදනාවන් සමඟ සම්බන්ධ විය හැකිය.
Temporomandibular සන්ධි සින්ඩ්‍රෝමය තුළ භෞත චිකිත්සක ප්‍රතිකාරයේ අරමුණ වන්නේ,
TMJ හි සාමාන්‍ය ක්‍රියාකාරිත්වය සහ සංචලතාව යථා තත්ත්වයට පත් කිරීම සඳහා චලනයේ පරාසයේ වැඩි කිරීම.
සන්ධිය සහ ඒ ආශ්‍රිත මාංශ පේශිවල වේදනාව සහ දැවිල්ල අඩු කිරීම.
සන්ධියේ තද ගතිය අවම කිරීම.
සෘජු හෝ වක්‍ර ඒකාබද්ධ හානි ඇතුළු සන්ධාන පටක වල තවදුරටත් පිරිහීම වැළැක්වීම. සුදුසු භෞතචිකිත්සක ප්‍රතිකාර මගින් බොහෝ රෝගීන් තුළ සති 3 ත් 6 ත් අතර කාලය තුළ රෝග ලක්ෂණ වල සැලකිය යුතු අඩු වීමක් දැකිය හැක.
References:-
https://www.google.com/url?sa=t&source=web&rct=j&url=https://www.nidcr.nih.gov/sites/default/files/2017-12/tmj-disorders.pdf&ved=2ahUKEwiBwpHr3v7yAhWOb30KHSEgCa0QFnoECBYQAQ&usg=AOvVaw0Y3jXj1MtmcZ6dJCYNm94n
https://www.nhs.uk/conditions/temporomandibular-disorder-tmd/
https://www.webmd.com/oral-health/guide/temporomandibular-disorders-tmd
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK551612/
Fazrina Faizer
Comentários